Mietlorz
Opis
Nazwy poboczne lub regionalne:
mietlarz, polka z mietłą, kijowy, dziad, weksel
To bardzo popularna w wielu regionach kraju zabawa taneczna, w której głównym rekwizytem była miotła. Tańczony był głównie przez młodych i nie brak było w tym tańcu elementów zalotnych. W zależności od regionu mietlorz posiadał różny przebieg, ale zawsze tancerzy musi być o jednego więcej niż tancerek. Taniec ma najczęściej dwie części: w pierwszej „mietlorz” zamiata podłogę, zahacza miotłą o nogi tancerzy ustawionych w rzędach lub po kole, w drugiej pary tańczą wirowo, a jeden z tancerzy, który nie był dość bystry, by złapać sobie dziewczynę, tańczy z miotłą.
Nazwa tańca pochodzi od użytego w nim rekwizytu – miotły, i choć ma on dziś charakter zabawowy, przechowały się w mietlorzu relikty dawnej magii i wierzeń. Miotła (czasem tylko kij) miała w dawnej kulturze ludowej magiczne moce – oparta o próg domu (do góry witkami) broniła dostępu złym mocom i odstraszała czarownice. Mietlorz bywa zwany m.in. polką z mietłą, kijowym, dziadem albo wekslem od niemieckiego słowa Wechsel – zmiana. Taniec ten ma dwie części i w zależności od regionu był tańczony po kole lub w dwu rzędach, jednak zawsze tancerzy było o jednego więcej niż tancerek. Tańczony był w metrum parzystym (metrum 2/4 lub 4/4) lub zmiennym (4/4 i 3/8 lub 2/4 i 3/4). W przypadku tańczenia par lub pojedynczych osób po kole (m.in. Mazowsze, Podkarpacie) w pierwszej części samotny tancerz z miotłą przeszkadza wszystkim, imitując zamiatanie podłogi. Zahaczając miotłą o nogi, zmusza do podskoków i uników. W przypadku tańczenia w rzędach stojących naprzeciwko siebie (m.in. Wielkopolska, Śląsk) w jednym ustawiają się chłopcy, w drugim dziewczęta. „Mietlorz” chodzi między rzędami, odganiając chłopaków od rzędu dziewcząt. Krocząc między rzędami, upatrywał sobie także tancerkę do dalszego tańca. W drugiej części tańczą przeważnie polkę. W przypadku tańczenia po kole na zmianę melodii tańczący muszą zmienić partnera i „mietlorz” ma wówczas szansę złapania sobie partnerki; kto zostanie bez partnerki tańczy z miotłą. W przypadku tańczenia w rzędach „mietlorz” rzuca miotłę pod nogi chłopaków, starając się pochwycić upatrzoną dziewczynę, z którą zaczyna wirować. Po odtańczeniu polki zabawa powtarza się od początku – tańczący ustawiają się w szeregi lub rozwijają kolejne figury, zależnie od regionu i inwencji. Bywało, jak np. w wielkopolskim wekslu, że młodzi wcale nie chcieli kończyć polki, bo nikt nie chciał był „mietlorzem”. Wtedy „mietlorz” za pomocą miotły rozganiał (rozdzielał) tańczących, lekko ich uderzając.
Bibliografia
- Dąbrowska, Grażyna W. Tańcujże dobrze. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1991.
- Glapa, Adam; Kowalski, Alfons. Tańce i zabawy wielkopolskie. Wrocław: PTL, 1961.
- Marcinkowa, Janina; Sobczyńska, Krystyna. Folklor Górnego Śląska. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, 1973.
Muzyka
- Mietlorz
Andrzej Świstak ur.1909, Rosocha, powiat Rawa Mazowiecka – skrzypce
Franciszek Szcześniak ur.1938, Rosocha, pow. Rawa Mazowiecka– harmonia trzyrzędowa
Nagrano 9.07.1967 w Rawie Mazowieckiej.
Nagranie ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN ©ISPAN - Mietlarz
Władysław Janeczek, ur. 1925 w Łaszczynie, pow. Rawa Mazowiecka – skrzypce
Nagrano 30.06.1969 w Łaszczynie.
Nagranie ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN ©ISPAN - Mietlorz
Wojciech Grenda, ur.1879 w Gaju Małym, pow. Szamotuły, zam. Młodasko, pow. Szamotuły – dudy
Nagrano 11.07.1952 r. w Młodasku, pow. Szamotuły.
Nagranie ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN ©ISPAN - Mietlarz
Czesław Leśniak, ur.1932 w Sworzycach, pow. Końskie – harmonia
Nagrano 7.10.1950 r. w Sworzycach, pow. Końskie.
Nagranie ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN ©ISPAN - Mietlorz
Jan Stępień, ur. 1898 w Karwicach – skrzypce
Nagrano w 1949 r. w Opoczyńskiem.
Nagranie ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN ©ISPAN
Mapa
- Beskid Śląski
- Beskid Żywiecki
- Górny Śląsk
- Mazowsze
- Radomskie
- Śląsk Cieszyński
- Wielkopolska
