Oberek (niestylizowany)

Oberek
Oberek księżacki
Oberek Radomskie
Oberek z Nieznamierowic Radomskie
Oberek w prawo z Gnojnicy
Oberek spod Pułtuska Kurpie Białe
Oberek spod Rzeszowa, Rzeszowskie
Oberek, Opoczyńskie
Ober z Nieznamierowic Radomskie
Oberek spod Pułtuska Kurpie Białe
Oberek spod Ożarowa Sandomierskie
Oberek z Gnojnicy, Rzeszowskie
Oberek spod Rawicza, Wielkopolska
Oberek spod Zwolenia, Radomskie
Oberek z Wojciechowa, Lubelskie
Oberek siarczysty, Lubelskie
Oberek z Głuchowa, Łowickie
Oberek, Lubelskie
Oberek, Rzeszowskie

Opis

Nazwy poboczne lub regionalne:
obertas, owijok, wyrwany, zawijacz, drobny, drygant, okrąglak

Jest znany pod wieloma nazwami prawie w całej Polsce i do dziś jest jednym z najbardziej popularnych tańców tradycyjnych w naszym kraju. Oberka tańczy się gromadnie, bardzo drobnymi krokami wykonywanym w rytmie mazurkowym, wirując równo i płasko w miejscu lub po okręgu, w cztery strony. Już w połowie XIX wieku został zaliczony do grupy polskich tańców narodowych.

Jest tańcem o rytmie mazurkowym, a swoją nazwę zawdzięcza charakterystycznym dlań obrotom w parach – obertaniu, obwyrtaniu. W różnych regionach nosił różne nazwy – obertas, owijok, wyrwany, zawijacz, drobny, drygant, okrąglak – wszędzie podstawą było szybkie tempo i krok oberka (trzy drobne, równe kroki suwane płasko w jednym takcie po ziemi). Nazwy obertas, wyrwaniec, obwertasy występuje w pisanych źródłach już w XVII wieku, ale trudno jednoznacznie stwierdzić, czy odnosiły się do znanego nam dziś oberka. Sam taniec najprawdopodobniej wywodzi się z Kujaw lub Mazowsza. Charakter tańca zależy od muzyki, bardzo rzadko oberkowi towarzyszyły przyśpiewki. Oberek jest żywym tańcem wirowym, gromadnym, tańczonym parami. W parze decydującą rolę odgrywa mężczyzna, który ozdabia taniec, wykonując różne figury i kroki m.in. obroty, przytupywania, różnego rodzaju przyklęki i hołubce. Kobieta tańczy skromniej, odpowiadając czasami przytupami na przytupywanie mężczyzny. Jednak jej rola w tańcu jest nieoceniona. Bez jej wspierającej roli nie byłoby możliwe szybkie wirowanie oraz wykonanie części ozdobników. Podobnie jak w muzyce, tak i w tańcu charakterystyczne było improwizowanie i popisywanie się w tańcu pośród innych tańczących par. Krokom towarzyszyły gesty rąk (wymachy) i nierzadko gwizdy akcentujące obroty lub przysiady. Muzyka oberka jest żywa i cięta. Oberki tańczono bardzo długo, muzykant improwizując grał jeden po drugim bez przerwy kilka melodii. Często były organizowane swoiste „zawody”, kto wytrzyma dłużej, tancerze czy muzykanci.

W drugim tomie Mazowsza Oskar Kolberg pisał: „Obertasa owego tańczą tu w ten sposób jak wszędzie, z hołubcami, wybijaniem i przytupywaniem podkówek lub napiętków, a nawet niekiedy przysiadaniem do ziemi na lewej nodze, gdy prawą zatacza koło. Rozhulawszy się na dobre, nie łatwo i nie prędko parobek taniec przerywa; owszem przedłuża go jak może, mocno napiętkami przytupuje, i woła na grajka, któryby rad taniec urwać…” (DWOK, Kujawy, tom 2., s. 202).

Bibliografia

Bagarówna, Wilhelmina. Studium o oberku (obertasie) na podstawie zbiorów O. Kolberga. Lwów [s.n.] 1932.
Czerniawski, Karol. O tańcach narodowych z poglądem historycznym i estetycznym na tańce różnych narodów a w szczególności na tańce polskie. Warszawa: Drukarnia K. Kowalewski, 1860.
Dąbrowska, Grażyna W. W kręgu polskich tańców ludowych. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1979.
Dąbrowska, Grażyna W. Taniec Okrągły. Nowy Sącz: Medeoart/Lucyna Witkowska, 2011.
Dekowski, Jan P.; Hauke, Zbigniew. Folklor regionu opoczyńskiego. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, 1974.
Kwaśnicowa, Zofia. Zbiór pląsów. T. 1–2. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1937–1938.
Waxman, Józef. Tańce narodowe. Poznań: [s.n.] 1946.

Muzyka

Oberek

Kapela z Jastrzębiej: Władysław Kuropatwa ur. 1924, skrzypce I; Leopold Michalik ur. 1921, skrzypce II; Jan Baran (1900-1985), skrzypce II; Władysław Stanuch ur. 1909, trąbka; Antoni Hołda ur 1938, klarnet; Karol Baran (1906-1983), basy.
Nagrano w 1976 r. w Krakowie.
Muzyka Źródeł, CD 8: Krakowskie, Tarnowskie
Oberek

Oberek
Zdzisław Marczuk ur. 1943 Zakalinki, skrzypce.
Nagrano w 1988 r. w Kazimierzu.
Muzyka Źródeł, CD 9: Suwalskie, Podlasie
Oberek weselny

Kapela z Sępochowa: Stanisław Kąkolewski ur. 1939, harmonia pedałowa; Jan Kąkolewski ur. 1942, skrzypce.
Nagrano w 1988 r. w Kazimierzu.
Muzyka Źródeł, CD 9: Suwalskie, Podlasie
Oberek Łazuka

Kapela Józefa Góry z Krzemienia: Józef Góra ur. 1929, skrzypce; Wojciech Gzik ur. 1920, bębenek.
Nagrano w 1988 r. w Kazimierzu.
Muzyka Źródeł, CD 3: Lubelskie
Oberek powiślak

Kapela z Mciejowic: Władysław Zarzycki ur. 1926 Domaszewo, skrzypce; Stanisław Pawelec ur. 1920 Kobylińce, harmonia trzyrzędowa; Antoni Cichecki ur. 1934 Oblin, bębenek.
Nagranow w 1992 r. w Kazimierzu.
Muzyka Źródeł, CD 21: Mazowsze cz. 2
Oberek

Muzyka Źródeł, CD 20: Kujawy
Oberek

Kapela Stanisława Klejnasa z Raducza: Stanisław Klejnas (1905-1988) Raducz, skrzypce; Irena Janicka ur. 1957, basy trzystrunowe; Wiesław Pęzik ur. 1957, bębenek boczny z pobrzękadłami.
Nagrano w 1975 r. w Warszawie.
Muzyka Źródeł, CD 1: Mazowsze cz. I
Oberek

Kapela Konstantego Kędziory z Polesia: Konstanty Kędziora (1917-1982) Polesie, harmonia polska trzyrzędowa; Stanisław Wiercioch ur. 1935 Bełchów, skrzypce; Stanisław Domański ur.1926 Polesie, bęben ze stalką.
Nagrano w 1980 r. w Kazimierzu.
Muzyka Źródeł, CD 1: Mazowsze cz. I
Oberek od Szczawina

Kapela za Szczawina: Władysław Falkowski (1921-1985) Szczawino, harmonia; Jan Żabka ur. 1923 Czermno, bęben.
Nagrano w 1979 r. w Czermnie.
Muzyka Źródeł, CD 1: Mazowsze cz. I
Oberek z pokrzykiwaniem

Muzyka Źródeł, CD 6: Kurpie, Puszcza Zielona
Oberek świętokrzyski

Kapela Wyczyńskich z Lubczy: Feliks Wyczyński ur. 1921, I skrzypce; Edward Kruk ur. 1931, II skrzyple; Stanisław Roter ur. 1929, klarnet; Stanisław Klamka ur. 1915, akordeon; Józef Byszewski ur. 1919, kontrabas.
Nagrano w 1970 r. w Warszawie.
Muzyka Źródeł, CD 4: Małopolska północna
Oberek - Chłop Bilman

Kapela z Rudek: Zygmunt Zagórski ur. 1930 Baszowice, skrzypce; Włodzimierz Kępiński ur. 1944 Rudki, klarnet B; Władysław Bąk ur. 1947 Bartoszyny, akordeon; Józef Kwiecień ur. 1942 Nieczulica, akordeon; Stanisław Lewiński ur.1939 Baszowice, bęben; Stanisław Ćwik basy.
Nagrano w 1980 r. w Płocku.
Muzyka Źródeł, CD 4: Małopolska północna
Wiązanka oberków ciągłych

Kapela Jana Jawora z Piołunki: Jan Jawor skrzypce; Józef Baran klarnet; Władysław Piskorz trąbka; Jerzy Całka harmonia; Józef Królik kontrabas.
Nagrano w 1974 r. w Warszawie.
Muzyka Źródeł, CD 4: Małopolska północna
Oberek

Kapela z Opoczna: Stanisław Borowiecki ur. 1934, harmonia polska; Stanisław Kaleta ur. 1913, skrzypce; Mieczysław Piekarski ur. 1941, bębenek.
Nagrano w 1976 r. w Opocznie.
Muzyka Źródeł, CD 4: Małopolska północna
Oberek Bogusza

Kapela Piotra Gacy z Rdzowa: Piotr Gaca ur. 1927, skrzypce; Józef Papis ur. 1931 Przystałowice Duże, bębenek.
Nagrano w 1995 r. w Kazimierzu.
Muzyka Źródeł, CD 4: Małopolska północna
Oberek

Wiesław Nadobny ur. 1910 Głogowa, skrzypce.
Nagrano w 1986 r. w Kazimierzu.
Muzyka Źródeł, CD 5: Wielkopolska
Oberek

Szczepan Sadowski ur. 1906, dudy; Feliks Chudy ur. 1918, skrzypce.
Nagrano w 1975 r. w Poznaniu.
Muzyka Źródeł, CD 5: Wielkopolska