Opis

Nazwy poboczne lub regionalne:
śpióch, pijak

Jest dwuczęściowym tańcem-zabawą wykonywanym przez trójkę tancerzy. Polegał na naśladowaniu śpiącego lub pijanego człowieka, przez co miał prześmiewczy, żartobliwy charakter. W przeszłości mógł mieć znaczenie obrzędowe lub magiczne. Taniec ten został współcześnie zrekonstruowany na podstawie dziewiętnastowiecznych zapisów.

Na Podlasiu taniec trójkami zwany był śpiuchem (śpiochem) lub pijakiem (niektóre źródła podają także występowanie pijaka w Lubelskiem). Został rekonstruowany w latach 80. XX wieku na podstawie dziewiętnastowiecznych opisów. W jednym z nich, autorstwa ks. Adolfa Pleszczyńskiego, z roku 1889, czytamy: „Dwie kobiety biorą pod ręce mężczyznę, który obchodząc z niemi izbę udaje, że śpi: trwa to dopóty, dopokąd muzyka równie śpiąco i z cicha przygrywa. Gdy zaś skrzypiciel pociągnie od ucha i ostro utnie oberka, to śpiuch nagle podrywa jedną z towarzyszek i z nią, a potem z drugą żywo tego tańca wywija”. W rekonstruowanej wersji taniec ten przebiega następująco: tańczący ustawiają się trójkami po obwodzie koła i powolnym krokiem chodu idą pod słońce. Kobiety (na Lubelszczyźnie w trójce tańczą sami mężczyźni) podtrzymują mężczyznę, który udaje śpiącego, ociąga się w chodzie. Niekiedy osoby stojące po bokach, stojąc w miejscu, próbują podtrzymywać osuwającego się, zataczającego się śpiocha-pijaka. W drugiej części taniec przypomina bardzo śląskiego trojaka. Chłopak łapie się haczykiem raz z jedną raz z drugą osobą lub, trzymając za dłonie, przeprowadza pod podniesioną ręką raz jedną, raz drugą osobę. XIX-wieczne źródła podają także opisy podobnego tańca w Sieradzkiem, w tym przypadku osobą „śpiącą” jest dziewczyna, prowadzona przez dwóch chłopców. Zarówno na Podlasiu, na Lubelszczyźnie jak i w Sieradzkiem taniec ten miał wybitnie żartobliwy, prześmiewczy charakter.

Bibliografia

  • Januszczyk, Helena; Cieślińska, Emma. Folklor taneczny południowego Podlasia. Biała Podlaska: Podlaskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, 1988.
  • Kolberg, Oskar. Dzieła wszystkie. T. 46. Kaliskie i Sieradzkie. Wrocław–Poznań: PAN, 1967. Oleszczuk, Aleksander. Pieśni ludowe z Podlasia. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1965.
  • Pleszczyński, Adolf. Zabawy, gry i tańce ludowe z okolic Międzyrzecza Podlaskiego (w:) "Wisła", 1889, T. 3, s. 59–66.

Mapa

  • Lubelskie
  • Podlasie
  • Sieradzkie