Mach jest jednym z najbardziej popularnych tańców lubelskich, wyróżniającym się wielością melodii, zmiennością tempa i charakterystycznymi krokami. Składa się z dwóch części, wykonywany jest w tempie zmiennym (wolne i szybkie), metrum 2/4. Niewyjaśniona jest geneza nazwy tego tańca; nie do końca wiadomo, czy nazwa wzięła się od słów towarzyszącej mu pieśni Tańcuj macha, dam ci piróg, tańcuj macha, dam ci dwa, czy też pieśń powstała dopiero po ukształtowaniu się tańca i jego nazwy.

W pierwszej części partnerzy tańcem wyrażają dumę, godność i czułość w stosunku do siebie nawzajem, w drugiej taniec staje się szybki i popisowy. Ponieważ tempo tańca w miarę przebiegu wzrasta, to nazywano ten taniec także wiater. Pierwszej części towarzyszy żartobliwa pieśń, druga wykonywana jest tylko do muzyki instrumentalnej. Jako że mach był przede wszystkim tańcem weselnym i popisowym, to kierował nim jeden lub kilku wodzirejów. W tańcu tym podczas wesela brały udział określone pary: państwo młodzi, drużbowie z druhnami, starosta z małżonką i marszałek ze swatką lub kumą, które popisywały się w tańcu, a reszta gości wyraża swoje uznanie klaskaniem w dłonie. Zwyczajowo taniec ten poprzedzał oczepiny panny młodej, a sygnałem do rozpoczęcia tańca była zapowiedź Marszałka: „Macha groj, panie wesoły”. Dostojne pary kroczą jedna za drugą po kole (wokół izby), z rękoma splecionymi na krzyż z przodu (tzw. koszyczek). Po części wolnej, następuje szybka, w której tancerze ustawiają się na przeciw siebie i w ujęciu zamkniętym (okrągłym) wirują w miejscu, w coraz szybszym tempie. W ostatnim takcie tańca rozłączają ręce i z rozmachem unoszą w górę (tancerz lewą, tancerka prawą rękę). Towarzyszy temu lekki zwrot tancerzy w stosunku do siebie i okrzyk „mach!”.

Dąbrowska, Grażyna W. W kręgu polskich tańców ludowych. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1979.
Kaniorowa, Wanda. Tańce lubelskie. Warszawa: CPARA, 1960.
Leszczyński, Stanisław. Tańce lubelskie. Lublin: Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe UMCS, 1980.