tańce i zabawy dzieci

zając

mapa

Jest jednym z najstarszych zachowanych w Polsce tańców, wywodzącym się prawdopodobnie z dawnych tańców magicznych lub wojennych. Podobne tańce pod różnymi nazwami występują w wielu europejskich kulturach i są popisem zręczności tancerzy. Polega na rytmicznym przeskakiwaniu i przekładaniu nóg nad skrzyżowanymi na ziemi przeszkodami lub wyrysowanymi liniami.

> Więcej

 

Był kiedyś bardzo popularny jako zabawa-skakanka, w którą bawiły się dzieci wiejskie i miejskie. Do dziś jest popularny na Kurpiach, Mazowszu, Warmii i innych regionach kraju. Kiedyś tańczony był tylko przez mężczyzn, jako relikt dawnych tańców z orężem i magii wegetatywnej (związanej z ludowymi wyobrażeniami o zręczności i płodności zająca), z czasem mógł być też wykonywany jako taniec zręcznościowy przez młodzież obojga płci. Łukasz Gołębiowski opisuje ten taniec jako zabawę dziewcząt: "Każda z młodziutkich panienek lubi taniec, więc, że się w nim pięknie okazać zdoła [...] już sił swych doświadcza, kiedy istotnych nie można pląsów, przynajmniej zajączka wyskoczyć rada. Na to zakreśla się na podłodze koło, w nie krzyż wpisuje [...] Potrzeba coraz prędzej i coraz inną nogą, a zawsze w takt, bez pomyłki, trafić obracając się, w każdą cząstkę dość małego koła"( Gry i zabawy, 1831, s. 28). Przeskakiwaniu nad ułożonymi na krzyż na ziemi patykami lub wyrysowanymi liniami towarzyszy pieśń:

            Na góreczce siedzi zając,

            tak nóżkami przebierając.

            I bym tak przebierała,

            żebym takie nóżki miała,

            jak ten zając.

            I ty zając, i ja zając,

            tak nóżkami przebierając.

            I ja bym tak przebierała,

            żebym takie nóżki miała,

            jak ten zając.

Taniec ten polega na przeskakiwaniu między ułożonymi na ziemi dwoma skrzyżowanymi patykami (lub narysowanymi na podłodze liniami, czasem w układzie równoległym lub na X), tak, by nie dotknąć patyków w coraz to szybszym tempie skoków. Tempo pierwszej zwrotki jest wolne. Tancerz staje przed ułożonymi na ziemi skrzyżowanymi patykami i w rytm pieśni, krzyżując na przemian jedną nogę nad drugą, dotyka nimi górnych pól: prawą nogą w lewy górny róg, lewą nogą w prawy górny róg. W drugiej części tańca, przy drugiej zwrotce, tempo narasta i tancerz wykonuje te same dotknięcia pól już w podskokach. W czasie tańca nie wolno potrącić ułożonych na ziemi patyków lub nastąpić na wyrysowaną linię. Na Warmii i Mazurach przy zmianie nóg w podskokach tańczący klaskał w dłonie raz z przodu, raz z tyłu. Taniec kończył skok na obie nogi przy ostatnich słowach przyśpiewki. Może być wykonywany jednocześnie przez kilkoro dzieci, jako rodzaj popisu kto lepiej (zręczniej) zatańczy zająca.

 

Cieślikowski, Jerzy. Wielka zabawa: folklor dziecięcy, wyobraźnia dziecka, wiersze dla dzieci. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985.

Dąbrowska, Grażyna W. Tańcujże dobrze. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1991.

Gołębiowski, Łukasz. Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym, lub niektórych tylko prowincyach, umieszczony tu: kulig czyli szlichtada, łowy, maszkary, muzyka, tańce, reduty, zapusty, ognie sztuczne, rusałki, sobótki it. p. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1983 (reprint wydania z 1831 r.). 

Piasecki, Eugeniusz. Tradycyjne gry i zabawy ruchowe oraz ich geneza. Godycki, Michał. red. 40 lat od Katedry Wychowania Fizycznego UP do Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Poznań: PWN, 1959, ss. 90-307.