Tańce Dawne

Terminem „tańce dawne” określamy formy taneczne z okresu od XV do XVIII wieku, znane z traktatów i zapisów, będących podstawą ich współczesnej rekonstrukcji. W omawianym czasie prezentowanie i uprawianie tańca związane było nieodłącznie z kulturą dworską. Królewskie i książęce dwory stały się ośrodkami sztuki, gdzie mistrzowie tańca działali jako tancerze, pedagodzy i organizatorzy uroczystości. Już od XV wieku taniec funkcjonował w dwóch obszarach. Przede wszystkim uprawiany był na balach i przyjęciach dworskich jako taniec towarzyski lub jako forma popisu i prezentacji. Drugim obszarem był teatr, gdzie prezentowano balety dworskie, w których występowali mistrzowie tańca i ich zdolniejsi uczniowie.

Wiele z elementów dawnej kultury ludowej, o których pisał choćby Oskar Kolberg, nie dotrwała do naszych czasów. Zanikały lub ewoluowały w inne formy. Tak stało się także z tańcem, w którym na przestrzeni wieków zmieniała się zarówno forma, treść jak i jego sens. Niektóre jego formy lub znaczenia zanikały wraz z zanikiem dawnych obrzędów, inne nabrały nowej treści lub zyskały nowe elementy pod wpływem kontaktów z reprezentantami innych kultur czy tradycji. Miały na to wpływ m.in. migracje ludności, rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa, wojny i zabory, kontakty handlowe.

Trudno przyjąć jednoznaczną klasyfikację polskich tańców tradycyjnych. Bywa, że ten sam lub bardzo podobny taniec występował pod różnymi nazwami, a nierzadko też i odwrotnie, pod tą samą lub zbliżoną nazwą kryły się tańce zupełnie różne, jeśli chodzi o układ i znaczenie.

W przyjętej na portalu ramowej systematyce podstawą stało się rozróżnienie tańców niestylizowanych i stylizowanych. Tak pomyślane kategorie ogólne pozwalają na ukazanie za pomocą opisu i materiałów filmowych różnorodności i bogactwa tańców w ramach pewnego kontinuum przekształceń i transformacji. Sprzyjają one także przedstawieniu zróżnicowanego podejścia wykonawczego współczesnych tancerzy.

W pierwszej grupie znajdą się zarówno tańce bliskie najdawniejszym tradycjom, wykonywane przez najstarszych tancerzy, jak i te oderwane od dawnego kontekstu i przeniesione na scenę lub wplecione w widowiska. W miarę dostępności źródeł chcemy pokazać jak najwięcej tańców tradycyjnych tańczonych bez popisów i choreograficznych „poprawek”, w formach już niemal reliktowych, które obecnie są rzadkością na polskiej wsi. Większość tańców, z którymi możemy się dziś zetknąć, to prezentacje zespołowe, sceniczne, przygotowywane zarówno na wsi jak i w mieście, które w mniejszym lub większym stopniu przekształcają symboliczne znaczenie i czasem formę tańca na potrzeby sceny. Również one stanowią wartościowy materiał pozwalający na poznanie specyfiki poszczególnych form tanecznych.

Odrębną grupę na portalu stanowić będą tańce stylizowane, wśród nich sceniczne wersje tańców narodowych. To właściwie artystyczne wariacje na temat tańców tradycyjnych, stworzone przez zawodowych choreografów i tancerzy z myślą o prezentacji scenicznej.

dr Robert Dul